Afscheid nemen & dementie? Hoe doe je dat?

Kan iemand met dementie afscheid nemen van een overleden dierbare? Tja goeie vraag. Of is het beter om dit juist niet te doen? Scherm je iemand met dementie juist af van de dood en deze bijkomende verlieservaring?

Het krijgen van de diagnose dementie zorgt voor veel onzekerheid. Het gaat vaak gepaard met uitdagingen, obstakels, maar het is ook een emotionele achtbaan. Door dementie verliest iemand langzaam herinneringen. Er kan verandering optreden in iemands gemoedstoestand. Verdriet kan toenemen of er wordt plaats gemaakt voor eenzaamheid, angst of boosheid. Iemand zakt steeds verder af. Maar hoe gaat iemand met dementie om met het verlies van zijn of haar partner bijvoorbeeld?

En hoe gaan wij, zorgverleners, met deze situatie om? Ik vroeg het aan mijn collega Patricia. Patricia werkt in de ouderenzorg als verzorgende. En ze vertelt mij over Mia. Ze is in de 90 en heeft een vorm van dementie. De meeste tijd zit Mia stil op een stoel en maakt vegende bewegingen over tafel of wrijft haar eigen handen. Ook ziet ze dingen die er niet zijn. De wereld lijkt vaak langs haar heen te gaan. Haar partner Harry, ook dik in de 90, woont dicht bij Mia. In een aanleunwoning. Door de gangen van het verpleegtehuis kan Harry droog naar Mia sjokken. En hij sjokt dat pad trouw bijna iedere dag af. Een ouder echtpaar zonder kinderen, met een sterke onderlinge band.

Plots werd Harry ziek. Niet gek op die leeftijd. Het ging snel. Patricia vertelt dat zij (of één van haar andere collega's) iedere dag samen met Mia naar Harry is gegaan. Familie was hier ook vaak bij. Ooit zaten ze langs elkaar. Hand in hand. Samen. Op gelijke hoogte. Op een gegeven moment lag Harry 24 uur per dag in bed. Mia wist niet precies wat er gebeurde. Ze kon moeizaam uit haar rolstoel komen. Patricia hielp haar. Toen ze aan zijn bed stond, knuffelde Mia Harry ineens intens. Alsof ze wist dat hij na deze omhelzing in diepe slaap zou gaan en nooit meer wakker zou worden. Ze leek het wel aan te voelen. Ook Harry nam bij dit moment echt afscheid van Mia. Het echtpaar werd definitief gescheiden van elkaar.

Kort hierna kwam Harry te overlijden. Ook daarbij was Mia nauw betrokken. Patricia zegt; ‘Ze was overal bij!’. Patricia heeft samen met haar collega Marian ondersteuning geboden aan Mia tijdens de waardige afscheidsdienst van Harry en later op de natuurbegraafplaats. De afscheidsdienst was warm en persoonlijk en was volledig verzorgd door: [https://www.vooraltijdgekoesterd.nl/]

Mia was ontspannen en rustig, maar wel in zichzelf gekeerd. Wat we van haar kennen. Krijgt ze er iets van mee? Heeft ze er last van? Of heeft ze op een fijne manier afscheid genomen? Tja dat is lastig in te schatten, maar negatieve uitwerkingen hebben we zeker niet gezien. Dus baat het niet, dan schaadt het niet. Ze hebben dit in nauwe samenwerking met familie samen opgepakt. De expertise van Patricia en Marian in de omgang met mensen met dementie, heeft familie ook geholpen. Voor familie was het ook nieuw. Hoe gaan we om met dit afscheid? Hoe begeleiden we Mia goed hierin? En hoe doen we dat? Daarin is regelmatig met familie overleg gepleegd en afstemt. En zijn ze ook geadviseerd. Bijvoorbeeld om niet iedereen Mia te laten condoleren na de afscheidsdienst. Dit kunnen namelijk teveel prikkels zijn. Deze samenwerking en de adviezen waren vooral bedoeld om het proces zo goed mogelijk te laten verlopen. Een mooi en helpend samenwerkingsverband! (zie foto hieronder. Er staat; Mia & de condoleance. Vriendelijk verzocht: Gelieve Mia niet te condoleren. Dit zorgt voor verwarring. De zorg voor Mia vandaag is in handen van haar begeleiders in verband met de prikkels en onrust. Dank!)

Mia had tijdens de dienst ook een helder moment. Halverwege de dienst stond ze bij de kist. Ze probeerde in de kist te kijken, dat ging niet. Daarna voelde ze aan de kist. Kort hierna werd Mia onrustig en heeft Patricia haar samen met haar collega meegenomen naar het bos. Daar vroeg Mia aan hen; ‘Wie lag er eigenlijk in die kist?' Patricia legt uit dat het Harry was. Mia reageert met; ‘Harry? Och hadden ze mij maar gehaald’. En dat zeggende kwam Mia weer tot rust.

En Patricia? Wat heeft dit mevrouw opgeleverd? Of gekost? Patricia geeft aan dat ze dit moeilijk kan inschatten. Het lijkt misschien alsof Mia er niks van meekrijgt, maar ik ben erbij geweest. En ik durf bijna zeker te zeggen dat ze het wel gevoeld heeft. Misschien niet bewust, maar zeker wel onbewust!

Dus kan iemand met dementie afscheid nemen van een dierbare? Ook al vergeet deze persoon meteen alles? Het antwoord van Patricia en mij is een duidelijke ‘JA’. Maar wel met de juiste voorwaarden. Je dient rekening te houden met de persoon. En de juiste omstandigheden te creëren. Bijvoorbeeld: condoleer degene met dementie niet en zorg voor een goed vangnet. Het vangnet kan je dan gebruiken als het niet goed gaat met iemand.

Iedereen verdient het om afscheid te nemen van dierbaren. Jij, ik, de buurvrouw, maar ook een persoon met dementie.

Deze blog draag ik op aan Mia & Harry. Maar ook aan de collega’s die iedere dag hard werken in de zorg voor onze oudere medemens. Daar neem ik mijn petje voor af. En familieleden ook. Dat weet ik zeker. En als ze konden weet ik zeker dat Harry en Mia dat ook zouden doen.

Heb jij vragen na deze blog? Stel ze gerust. Stuur me dan wel even een privébericht

Tom Mouwen

Sociaal Agoog in de ouderenzorg

De namen en foto's zijn niet fictief. Maar met alle betrokkenen is dit besproken en ze zijn hiermee akkoord gegaan. Dank voor jullie verhaal.